Biobased materialen in monumenten

Samenvatting

Steeds vaker krijgt monumenten.nl vragen van eigenaren over het gebruik van biobased materialen in monumenten. Tijd om hierover in gesprek te gaan met een deskundige. Sanne Beckers is duurzaamheidsexpert bij restauratieaannemer Nico de Bont en gespecialiseerd in het verduurzamen van monumenten met biobased materialen.

Het is eigenlijk heel logisch om bij monumenten met biobased materialen te werken, maar wat zijn biobased bouwmaterialen en hoe worden ze gebruikt in monumenten? En is het niet gevaarlijk om dit toe te passen in monumenten?
‘Het kan gaan om wanden van stro, bouwblokken van hennep, isolatiemateriaal van oude spijkerbroeken, vlas, hennep of bouwplaten van landbouwafval zoals stengels van mais. Maar ook platen gemaakt van schimmels (mycelium). Er komen steeds nieuwe, of eigenlijk zijn het vaak oude, materialen bij. Ik merk dat mensen bij biobased vaak denken aan ‘iets experimenteels’. En dat is wat eigenaren van monumenten natuurlijk helemaal niet zien zitten: experimenteren met hun historische pand.

 

 

Maar we gaan met de ‘nieuwe’ materialen juist terug naar het oude, traditionele vakmanschap en het toepassen van natuurlijke, lokale materialen. Voor stucwerk komen leemstuc en kalkstuc weer terug, dat zijn gewoon beproefde oplossingen. Bijvoorbeeld een materiaal als Gutex, een houtvezelwol, daar is in Duitsland al meer dan tachtig jaar ervaring mee opgedaan. Biobased materialen zijn vaak beter vochtregulerend, zodat je vochtproblemen (mits goed toegepast) makkelijker in de hand kunt houden. Voor onze mensen op de bouw is het gebruik van die biobased materialen vaak ook veel prettiger. Je hoeft er geen handschoenen bij aan en het prikt niet in je longen. En met lokale producten bespaar je ook op transport over grote afstanden. Er is bij biobased materialen winst op heel veel fronten.’
Wat is jouw rol bij restauratie- en verduurzamingsprojecten?
‘Aan de ene kant lever ik input voor onze visie op duurzaamheid, maar wat ik vooral doe is dicht op de praktijk zitten. Ik zit in projectteams, waarin ook opdrachtgever, architect, bouwfysicus en soms ook de welstandscommissie zitten. Dan kan ik alternatieven naar voren brengen. Ongevraagde duurzaamheidsadviezen noemen we dat. Daar wordt vaak enthousiast op gereageerd. Samen brengen we de duurzame ambities voor het project naar een hoger plan.’

 

 

Samen brengen we de duurzame ambities voor het project naar een hoger plan
Wordt er positief gereageerd op de biobased alternatieven die jij voorstelt?
‘Zeker wel. Het is eigenlijk heel logisch om bij monumenten te werken met biobased materiaal. De panden zijn vaak gebouwd in tijden waarin er niets anders voorhanden was! Ik ben betrokken geweest bij de restauratie en verduurzaming van het Groot Tuighuis in Den Bosch. Daar hebben we onlangs de Erfgoed Duurzaamheidsprijs van de vakjury voor gekregen. Daar stonden in eerste instantie voorzetwanden met standaard glassteenwol in de planning. Nu is daar hennep als isolatiemateriaal toegepast. Het gebouw dateert uit 1430 en we hebben er nu energielabel A+ voor weten te krijgen. Ik neem altijd voorbeelden van verschillende biobased materialen mee. Dan kunnen mensen het ook voelen en zien, dat helpt heel goed. De architect van VB Erfgoed & Architectuur die het Groot Tuighuis heeft gedaan, neemt nu zelf ook altijd een setje met biobased stalen mee naar nieuwe opdrachtgevers.’

 

 

Is het gebruik van biobased materialen niet veel duurder?
‘Wij bieden biobased isolatie als de standaard in onze projecten. Dat is omdat we het willen, maar ook omdat het kan. Glaswol, waarbij veel CO2 bij de productie vrijkomt, is weliswaar goedkoper, maar steenwol is voor ons weer duurder dan biobased alternatieven. Veel biobased producten staan al op de lijst van ISDE , dus ze komen gewoon in aanmerking voor subsidie. Die lijst wordt steeds langer. Wij werken nauw samen met Groene Bouwmaterialen. Daar hebben ze veel aanbod. Ook particulieren kunnen daar inkopen en ook bij veel bouwmarkten, zoals de Praxis, Karwei of de Gamma bieden ze al biobased materialen aan. Maar wat fijn is aan Groene Bouwmaterialen is, dat ze mee kunnen denken over de toepassing. Het ene materiaal zorgt voor een betere akoestiek, het andere materiaal is beter brandwerend. Het ligt toch echt aan de situatie wat het beste materiaal is voor die plek.’
Is het altijd nodig om een expert te betrekken bij het toepassen van biobased materialen?
‘Mensen moeten in ieder geval zorgen dat ze goed geïnformeerd zijn, voordat ze actie ondernemen. Isoleren betekent bijvoorbeeld ook altijd ventileren. De detaillering is heel belangrijk (bijv. dampremmende folie), maar dat geldt eigenlijk altijd voor een monument. De meeste eigenaren zullen niet zomaar iets doen. Er zijn genoeg specialisten te vinden die mee kunnen denken en er is online ook het nodige te vinden. Maar zoals ik al eerder zei: met biobased materialen loop je niet meer risico dan met alles wat we ‘gewoon’ bouwmateriaal zijn gaan vinden.’
Met biobased materialen loop je niet meer risico dan met alles wat we ‘gewoon’ bouwmateriaal zijn gaan vinden.’

(Openingsbeeld: Sanne Beckers)

Bron: Monumenten.nl. Tekst: Erna Oosterveen.