Gemeentelijke monumenten?

Samenvatting

Gemeentelijke monumenten zijn een vreemde eend in de bijt in monumentenland. Vreemd omdat hiervoor geen landelijke standaard is: iedere gemeente mag zelf beslissen welke panden in hun gemeente ze aanwijzen als gemeentelijk monument. In sommige gemeenten zijn ze helemaal niet en andere gemeenten hebben er heel veel.

Middelburg heeft er 125 en een stad als Arnhem wel 850. En Amsterdam heeft er nog veel meer. Gemeentelijke monumenten kun je beschouwen als de overgebleven krenten uit de pap. Overgebleven, maar nog steeds wel krenten. Er zitten echt juweeltjes bij.

 

 

Op de een of andere manier zijn ze bij de inventarisatie voor rijksmonumenten buiten de boot gevallen, maar dat zegt lang niet altijd wat over hun kwaliteit of schoonheid. Er zitten echt mooie panden tussen, die het beschermen waard zijn. Er zijn nogal wat eigenaren van een gemeentelijk monument die trotser zijn op hun pand, dan de eigenaar van een rijksmonument. Er zijn ook gemeenten die voor de gemeentelijke monumenten een apart schildje voor op de gevel hebben ontworpen. Daar zijn eigenaren dan maar wat blij mee. Vaak maken gemeentelijke monumenten deel uit van een beschermd stads- of dorpsgezicht.

 

 

Maar er leven bij eigenaren van gemeentelijke monumenten ook wel vragen. Wat kan ik ermee, wat moet ik ermee en wat mag ik ermee? Als je iets wilt veranderen aan je gemeentelijk monument, dan moet je een omgevingsvergunning aanvragen en er is vaak een toetsing door een commissie nodig. Vaak maken gemeentelijke monumenten deel uit van een beschermd stads- of dorpsgezicht en ook dat is iets waar je als eigenaar rekening mee moet houden.

 

 

Het lijkt de laatste tijd wel of er meer gemeenten bezig zijn met het aanwijzen van monumenten of beschermde stads- of dorpsgezichten. Dat is best een grote klus, want je moet de panden in je gemeente inventariseren en er moet een erfgoedverordening opgesteld worden. Een gemeente legt daarin vast wat voor criteria ze aan wil houden voor gemeentelijke monumenten.

 

 

Als zo’n pand vervalt, gaat er iets karakteristieks verloren. Een voorbeeld is de gemeente Veere. Daar is het oude centrum van Veere al goed beschermd, maar in de omliggende kernen staan ook nog heel wat behoudenswaardige gebouwen. In opdracht van de gemeente heeft Erfgoed Zeeland een lijst gemaakt van cultuurhistorisch waardevolle panden. De gemeente kijkt nu welke panden een gemeentelijk monument moeten worden. Ze zouden dan bijvoorbeeld kunnen kiezen voor een school of een pastorie. Zo’n pand op een prominente plek in de dorpskern geeft het aanzicht van het dorp extra jeu. Als zo’n pand vervalt, gaat er iets karakteristieks verloren.’

 

 

Wanneer een gemeente heeft bedacht dat een bepaald pand op de gemeentelijke monumentenlijst moet komen, dan gaan ze daarover eerst in gesprek met de eigenaren. Zoiets gaat altijd in overleg, maar als het moet kan een gemeente een pand wel aanwijzen. De ervaring leert dat gemeenten niet uit zijn op conflicten. Er zijn nogal wat eigenaren die weliswaar trots zijn op hun bezit, maar niet zitten te wachten op de monumentenstatus. Begrippen als omgevingsvergunning doet menigeen de schrik om het hart slaan.

 

 

Het lastige is ook dat je als eigenaar van een gemeentelijk monument geen beroep kunt doen op subsidiemogelijkheden die er voor rijksmonumenten wel zijn. Je hebt waardevol houtwerk aan het exterieur, dat je moet onderhouden, maar krijgt vervolgens amper een potje verf ter stimulering. Wat moet een monumentenbezitter met een paar honderd euro per jaar? Dat is op het totaal van de onderhoudskosten misschien niet zoveel en voor sommige eigenaren weegt het dan ook niet op tegen de administratieve rompslomp die bij de aanvraag van een subsidie komt kijken.

 

 

Maar goed: gemeenten doen hun best. In verschillende provincies zijn ook cultuurfondsen, waar je ook als eigenaar van een gemeentelijk monument tegen een lagere rente geld kunt lenen. En wat ook mooi is: het Restauratiefonds geeft eigenaren van gemeentelijke monumenten ook de 500 euro subsidie voor het laten doen van een quickscan of een maatwerkadvies voor de verduurzaming van hun pand. De Monumentenwachten doen daar aan mee. Dat kun je met de postcodecheck nagaan. Daar staat precies welke regelingen voor uw monument van toepassing zijn.
Of je nu een rijks- of een gemeentelijk monument hebt, het is aan te raden om bij onderhoudsplannen, al is het ‘maar’ schilderen, even aan te kloppen bij de gemeente. En weet dat de Monumentenwachters met evenveel liefde bij een gemeentelijk monument langskomen.

 

 

Er bestaat een goed overzicht van gemeentelijke monumenten, handig toegankelijk. Kijk daarvoor op https://www.monumenten.nl/gemeentes?size=n_12_n
Elke gemeente heeft zijn eigen monumentenlijst en monumentenbeleid. Welke regels zijn er voor het slopen, renoveren of restaureren van uw monument? Zijn er financiële regelingen waar u gebruik van kunt maken? U vindt deze informatie op de gemeentepagina’s.